Sự kiện 30 September, Phong trào Chống Đế quốc và Khát vọng Quốc gia ở Indonesia

Năm 1965, Indonesia chìm trong một cơn lốc chính trị hỗn loạn khi một cuộc đảo chính bất thành được cho là do phe Cộng sản chủ mưu đã thổi bùng lên ngọn lửa bạo lực và khủng hoảng. Sự kiện ngày 30 tháng 9 năm 1965 – hay thường được gọi tắt là “Sự kiện 30 September” – đã thay đổi bộ mặt chính trị Indonesia một cách triệt để, với những hệ quả sâu rộng kéo dài đến tận ngày nay.

Để hiểu rõ về sự kiện này, ta cần quay ngược thời gian về những năm sau khi Indonesia giành độc lập vào năm 1945. Indonesia lúc bấy giờ là một quốc gia non trẻ đang vật lộn với vô vàn thách thức:Reconstruction after the Second World War; rebuilding a shattered economy; and navigating a complex geopolitical landscape amidst the Cold War tensions. Bên cạnh đó, Indonesia còn đối mặt với những mâu thuẫn nội bộ sâu sắc về tư tưởng chính trị và hệ thống kinh tế.

Cuộc chiến tranh lạnh đã lan tỏa đến Indonesia như một cơn bão, chia rẽ xã hội thành hai phe phái chính: phe Cộng sản và phe Hồi giáo bảo thủ. Phe Cộng sản, với Đảng Cộng sản Indonesia (PKI) là lực lượng lãnh đạo, được ủng hộ bởi một bộ phận đáng kể công nhân, nông dân, và trí thức trẻ tuổi. Họ khao khát một xã hội công bằng và bình đẳng, với sự phân phối lại của cải và quyền lực. Phe đối nghịch, chủ yếu là những người theo Hồi giáo và các đảng phái dân tộc chủ nghĩa, tin tưởng vào một Indonesia theo thể chế dân chủ tự do, với nền tảng là truyền thống tôn giáo và văn hóa bản địa.

Sự kiện ngày 30 tháng 9 năm 1965 đã trở thành điểm nút của những mâu thuẫn đó. Vào sáng sớm ngày hôm ấy, một nhóm quân nhân cấp thấp được cho là do PKI hậu thuẫn đã bắt cóc và giết hại sáu tướng lĩnh cao cấp của quân đội Indonesia.

Các nguồn tin về cuộc đảo chính vẫn còn mập mờ. Có nhiều tranh cãi về vai trò thực sự của PKI trong vụ việc này, với một số nhà sử học tin rằng họ là nạn nhân của âm mưu chính trị hơn là những kẻ instigator. Dù sự thật ra sao, Sự kiện 30 September đã tạo ra cú sốc cho cả nước Indonesia, dẫn đến sự sụp đổ của chính quyền Sukarno và sự trỗi dậy của Suharto, một tướng lĩnh quân đội có tầm ảnh hưởng lớn.

Suharto, với sự hậu thuẫn của Mỹ trong bối cảnh chiến tranh lạnh, đã thành lập chính phủ độc tài quân sự, triệt tiêu PKI, và tiến hành một cuộc đàn áp tàn bạo đối với những người được cho là cộng sản. Hàng trăm nghìn người, bao gồm cả những người vô tội bị nghi ngờ liên quan đến PKI, đã bị giết hại trong những tháng sau Sự kiện 30 September.

Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Indonesia:

Chấm dứt thời kỳ Sukarno: Sự kiện ngày 30 tháng 9 đã chấm dứt chế độ độc tài của Sukarno, người được coi là cha đẻ của Indonesia. Suharto lên nắm quyền và cai trị đất nước trong 32 năm.
Sự trỗi dậy của chủ nghĩa New Order: Suharto thành lập chính quyền “New Order” với nền tảng là sự phát triển kinh tế dựa trên vốn đầu tư nước ngoài, kiềm chế phong trào xã hội, và đàn áp các lực lượng đối lập.
Những vết thương sâu lòng: Sự kiện 30 September đã để lại những vết thương lòng sâu sắc trong xã hội Indonesia. Hậu quả của cuộc đàn áp tàn bạo vẫn còn âm vang cho đến ngày nay, với nhiều gia đình nạn nhân vẫn đang khao khát công lý và sự thật về cái chết của người thân.

Sự kiện 30 September là một phần không thể tách rời của lịch sử Indonesia hiện đại. Nó minh họa rõ nét những phức tạp của chính trị thời kỳ Chiến tranh Lạnh, và tác động sâu xa của nó đối với đời sống của người dân. Dù đã trôi qua hơn nửa thế kỷ, sự kiện này vẫn là một chủ đề nhạy cảm trong xã hội Indonesia hiện đại, thúc giục chúng ta suy ngẫm về trách nhiệm lịch sử và tầm quan trọng của việc bảo vệ nhân quyền.

Bảng thời gian Sự kiện 30 September:

Sự kiện	Thời gian
Cuộc đảo chính thất bại	Rạng sáng ngày 30 tháng 9 năm 1965
Suharto lên nắm quyền	Tháng 10 năm 1965
Đàn áp PKI và những người được cho là cộng sản	Từ năm 1965 đến 1968
Chính phủ New Order của Suharto ra đời	Năm 1967

Sự kiện 30 September là một vết thương sâu trong lịch sử Indonesia. Nó nhắc nhở chúng ta về sự phức tạp và nguy hiểm của chính trị, đồng thời khơi gợi những câu hỏi về trách nhiệm lịch sử, công lý, và sự quan trọng của việc bảo vệ quyền con người.